Istoria de los djudios en Amerika Latina i el Karibe

Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera

La istoria de los djudios en Amerika egziste desde la arrivada de Kristobal Kolon i el su primer viaje el 3 de agosto de 1492, kuando salyo dela Espanya i dishkubrio, ansina lo ke oy en dia es yamado komo el Muevo Mundo. Desde los primeros anyos del dishkubrimento, arrivarono al kontinente Amerikano munchas personas kon orijines djudios o djudaizantes ke bushkavan salir dela peninsola Iberika.

Arjentina[trocar | trocar el manadero]

Los djudios ke fuyeron de la Inkisisión se afinkaron enla Arjentina, ma se asimilaron a la sosiedad argentina “no judía”, prensepalmente la sosiedad katolika. Merkaderes portugezos i kontrabandistos en el Virreynato del Río de la Plata fueron konsiderados por munchos komo kriptojudíos, ma no emerjió dinnguna komunita dempués de la independensia de la Repúvlika Arjentina. Dempués de 1810 (y asta a mediados del siglo XIX), djudíos, espesial mente de Fransia, komenzaron a afinkarse enla Arjentina. Para la fin del sieklo, al igual ke enlos Estados Unidos, munchos djudios yegaron de la Evropa orientala (prensipal mente de Rusia, Ukraina i Polonia) fuyendo de la persekusión zarista. Al yegar fueron yamados “rusos” en referensia a su rejión de orijin.

Chile[trocar | trocar el manadero]

La presensya de los djudios en Chile[1] es antika komo la istorya del payis. La egzistensya aktuala de komunitás djudias ke logran estableserse en Chile surjen kuando el payis resive una importante kantidad de imigrantes djudios entre los syéklos XIX i XX, kon mayoría de orijin ashkenazim. Asigun el senso ofisial, en Chile biven unos 18.500 djudios.<ref>Congreso Judío Latinoamericano.

Meksiko[trocar | trocar el manadero]

Dize el tradision ke los primeros djudios ke yegaron al Meksiko, fue durante la konkista espanyola, viajaron alkunos sefaradim ombres en los navios kon Hernando Cortés i desembarkaron en las beiras del Golfo de Meksiko, eskondiendo la su relijion djudia entre el katolisizmo romano delos sharfos kristianos del Reyno de Espanya, eran yamados eyos muevos kristianos o marranos. Munchos de eyos eran Portugal i otrunos de la Espanya, venidos de sivdades i djuderias de Andaluziya, Estremadura, Galizia, Kastiya i Leon, Asturias, Kantabria, Aragon, Velensia i Kastiya-La Mancha. Munchos de eyos fueron amortados i akusados por el Santo Ofisio komo djudaizantes.

Rapidamente afinkaron en el territorio de la Mueva Espanya, por la kalidad de kristianos muevos, fueron aislados de sivdades grandes, morando en territorios ande avia minas i haziendas, en rancherias sirka de planadas aridas, serraladas i tierras de grande lejania para no ser identifikados por djente del arzbispado. La mayoria delos kriptodjudios fueron las famiyas mas katolikas del virreynato i munchos de tierras kampesinas. No huvo komunitas djudias en la Mueva Espanya, dempues de la independensia tampoko avia komunitas djudias en Meksiko.

Durante el governo de Porfirio Díaz afinkaron los primeros djudios venidos dela Fransia i Almania, eran merkaderes i bisneros ke dieron ayudo al governo, ma no era una grande komunita. Endeluego yegaron djudios de Suria,Turkia i Gresia a raiz de la primera gerra mundiala. Dempues de la Revolusion Meksikana, yego a Meksiko la mayor komunita djudia a raiz dela persekusion dela Rusia zarista i la sigunda gerra mundiala, famiyas djudias ke no pudieron arrivar a los Estados Unidos, fuyeron a otrunos paizes del sud; y Meksiko fue un grande destino de djudios evropeos venidos de Rusia, Polonia, Almania, Ukraina, Madjaristan, Rumania, Ex-Yugoslavia i Chekoslovakia.

A la fin del sieklo XX, los djudios eran una komunita puededora i kon grande partisipasion en el komersio i los bisnes, una sosiedad relijioza ke logro una grande abundansia ekonomika, kaji todos eyos son azkenazim i unos pokos sefaradim venidos dela Turkia, Gresia i Ex-Yugoslavia. En Meksiko nasieron los hijos de estos ajenos, oy en dia son parte de la sosiedad meksikana, son una komunita djudia aktiva i muncho diferensiada a la komunita delos sus papos i nonos venidos de otros paizes.

Referensias[trocar | trocar el manadero]

  1. Memoria Chilena - La comunidad judía en Chile. Konsulta echa enel 30 de novyembre de 2016. (en lingua kastilyana)

Atamientos eksternos[trocar | trocar el manadero]

Commons Wikimedia Commons alberga kontenido multimedia sovre Istoria de los djudios en Amerika Latina i el Karibe


Ikono de esbozo
Ikono de esbozo

Este artikolo es endagora, muy chiko. Muchiguando el su kontenido vas ayudar a amijorar Vikipedya.
Puedes kitar ayudo kon las vikipedyas en otras linguas.