Kondjugasion de verbos en djudeo-espanyol
Los verbos son palavras variables ke indikan aksyón, prosezo o estado. En djudeo-espanyol la majoridad de los verbos se kondjugan de forma regolar asigun tres patrones unikos (kondjugasyones o konjugasyones) definidos asigun la vokal temátika:
- La primera konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -ar i es dezvelopada de la primera konjugasyón latina de verbos kon infinitivos en -ARE.
- La sigunda konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -er i es la evolusyón direkta de la sigunda konjugasyón latina de verbos con infinitivos planos en -ĒRE.
- La tresera konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -ir i es la evolusyón direkta de la kuatrena konjugasyón latina de verbos kon infinitivos en -IRE.
Formas no personalas
[trocar | trocar el manadero]Las formas no personalas son formas del paradigma ke no inkluyen la kategoría de persona, es dezir, en las ke la kategoría de persona no es relevante para su konjugasión ansina ke no toman sujeto (ni implísito ni eksplísito). En djudeo-espanyol se klasifikan estas formas en tres grupos asigún su valor fonksyonal:
- infinitivos, akoruto tenen un valor nominal kuando fonksyonan aryentro de la orasyón. Los infinitivos tambyén poden apareser komo parte del sintagma verbal. Se rekonosen por las terminasyones -ar, -er, -ir.
- djerundyos, ke tene valores adverbiales i se uzan en algunas perifrasis verbales, tenen la terminasyón -ndo.
- partisipyos, ke tenen valores ajektivales i se uzan en tyempos kompozados, fleksyonan komo ajektivos por djénero i número. Sus terminasyones en masculino singular son -ado e -ido.
kondjugasyón regolar de las formas no personalas | ||||
---|---|---|---|---|
-ar | -er | -ir | ||
infinitivo | -ar | -er | -ir | |
djerundyo | -ando | -iendo / -yendo | ||
partisipyo | maskulino singular | -ado | -ido | |
femenino singular | -ada | -ida | ||
maskulino plural | -ados | -idos | ||
femenino plural | -adas | -idas |
Formas personalas
[trocar | trocar el manadero]Las formas personalas del verbo son akeyas ke inkluyen persona gramatikala (primera, sigunda o tresera) i tenen tyempo gramatikal. En djudeo-espanyol todas las formas del paradigma verbal son personalas salvo el infinitivo, el djerundio i el partisipio.
Tyempos semples
[trocar | trocar el manadero]Prezente
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar en prezente semple | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo indikativo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del prezente semple | -ar / -er / -ir | -o | -ar | -as | -ar | -a | -ar | -amos | -ar | -ash / -áx |
-ar | -an | |
-er / -ir | -es | -er / -ir | -e | -er | -emos | -er | -esh / -éx |
-er / -ir | -en | ||||
-ir | -imos | -ir | -ish / -íx | ||||||||||
enshemplos con ayudar, eskonder i bivir |
ayudo, eskondo, bivo | ayudas, eskondes, bives | ayuda, eskonde, bive | ayudamos, eskondemos, bivimos | ayudash / ayudáx, eskondesh / eskondéx, bivish / bivíx |
ayudan, eskonden, biven |
Perfekto
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar en perfekto semple (preterito) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo indikativo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del perfekto semple | -ar / -er / -ir | -i / -í |
-ar | -ates | -ar | -o / -ó |
-ar / -er / -ir | -imos | -ar | -atesh / -atex |
-ar | -aron | |
-er / -ir | -ites | -er / -ir | -io / -ió / -yó |
-er / -ir | -itesh / -itex |
-er / -ir | -ieron / -yeron | ||||||
enshemplos con ayudar, eskonder i bivir |
ayudi / ayudí, eskondi / eskondí, bivi / biví |
ayudates, eskondites, bivites | ayudo / ayudó, eskondio / eskondyó, bivio / bivyó |
ayudimos, eskondimos, bivimos | ayudatesh / ayudátex, eskonditesh / eskonditex, bivitesh / bivitex |
ayudaron, eskondieron / eskondyeron, bivieron / bivyeron |
Imperfekto
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar en imperfekto semple | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo indikativo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del imperfekto semple | -ar | -ava | -ar | -avas | -ar | -ava | -ar | -avamos / -ávamos |
-ar | -avash / -avax |
-ar | -avan | |
-er / -ir | -ia / -ía |
-er / -ir | -ias / -ías |
-er / -ir | -ia / -ía |
-er / -ir | -iamos / -íamos |
-er / -ir | -iash / -íax |
-er / -ir | -ian / -ían | ||
enshemplos con ayudar, eskonder i bivir |
ayudava, eskondia / eskondía, bivia / bivía |
ayudavas, eskondias / eskondías, bivias / bivías |
ayudava, eskondia / eskondía, bivia / bivía |
ayudavamos / ayudávamos, eskondiamos / eskondíamos, biviamos / bivíamos |
ayudavash / ayudavax, eskondiash / eskondíax, biviash / bivíax |
ayudavan, eskondian / eskondían, bivian / bivían |
Futuro
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar en futuro semple | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo indikativo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del futuro semple | -ar | -aré | -ar | -arás | -ar | -ará | -ar | -aremos | -ar | -arésh | -ar | -aran | |
-er | -eré | -er | -erás | -er | -erá | -er | -eremos | -er | -erésh | -er | -erán | ||
-ir | -iré | -ir | -irás | -ir | -irá | -ir | -iremos | -ir | -irésh | -ir | -irán | ||
enshemplos con avlar, komer i bivir |
avlaré, komeré, biviré |
avlarás, komerás, bivirás |
avlará, komerá, bivirá |
avlaremos, komeremos, biviremos |
avlarésh, komerésh, bivirésh |
avlarán, komerán, bivirán |
Kondisional
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar en kondisional semple | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo indikativo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del kondisyonal semple | -ar | -aría | -ar | -arías | -ar | -aría | -ar | -aríamos | -ar | -aríash | -ar | -arían | |
-er | -ería | -er | -erías | -er | -ería | -er | -eríamos | -er | -eríash | -er | -erían | ||
-ir | -iría | -ir | -irías | -ir | -iría | -ir | -iríamos | -ir | -iríash | -ir | -irían | ||
enshemplos con avlar, komer i bivir |
avlaría, komería, biviría |
avlarías, komerías, bivirías |
avlaría, komería, biviría |
avlaríamos, komeríamos, biviríamos |
avlaríash, komeríash, biviríash |
avlarían, komerían, bivirían |
Subjontivo
[trocar | trocar el manadero]kondjugasyón regolar del subjontivo en prezente semple | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo subjontivo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del subjontivo en prezente semple | -ar | -e | -ar | -es | -ar | -e | -ar | -emos | -ar | -ésh | -ar | -en | |
-er / -ir | -a | -er / -ir | -ias | -er / -ir | -a | -er / -ir | -amos | -er / -ir | -ásh | -er / -ir | -an | ||
enshemplos con ayudar, eskonder i bivir |
ayude, eskonda, biva |
ayudes, eskondas, bivas |
ayude, eskonda, biva |
ayudemos, eskondamos, bivamos |
ayudésh, eskondash / eskondáx, bivash / biváx |
ayuden, eskondan, bivan |
kondjugasyón regolar del subjontivo en imperfekto | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | |||||||||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona | |||||||
modo subjontivo | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas | |||||||
terminasyones del subjontivo en imperfekto | -ar | -ara | -ar | -aras | -ar | -ara | -ar | -áramos | -ar | -arash | -ar | -aran | |
-er / -ir | -iera / -yera |
-er / -ir | -ieras / -yeras |
-er / -ir | -iera / -yera |
-er / -ir | -iéramos / -yéramos |
-er / -ir | -ierash / -yerash |
-er / -ir | -ieran / -yeran | ||
enshemplos con ayudar, eskonder i bivir |
ayudara, eskondyera, bivyera |
ayudaras, eskondyeras, bivyeras |
ayudara, eskondyera, bivyera |
ayudáramos, eskondyéramos, bivyéramos |
ayud'arash, eskondyerash, bivyerash |
ayudaran, eskondyeran, bivyeran |
Tyempos kompozados i perifrasis verbalas
[trocar | trocar el manadero]El preterito perfekto o perfekto kompozado se konstruye de forma personal de tener (o menos komunmente aver) en prezente semple kon el partisipyo del verbo primaryo.
kondjugasyón de tener en prezente semple | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | ||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona |
formas de tener en prezente semple | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas |
tengo | tienes / tenes | tiene / tene | tenemos | tenésh | tienen / tenen | |
enshemplos con trokar (trokado) | tengo trokado | tienes trokado / tenes trokado |
tiene trokado / tene trokado |
tenemos trokado | tenésh trokado | tienen trokado / tenen trokado |
El pasado kompozado, pasado perfekto o pluskuamperfekto se konstruye de forma personal de aver (o tener) en imperfekto kon el partisipyo del verbo primaryo.
kondjugasyón de aver en imperfekto | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | ||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona |
formas de aver en imperfekto | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas |
avía | avías | avía | avíamos | avíash | avían | |
enshemplos con ver (visto) | avía visto | avías visto | avía visto | avíamos visto | avíash visto | avían visto |
El kondisyonal kompozado se konstruye de forma personal de aver (o tener) en kondisyonal kon el partisipyo del verbo primaryo.
kondjugasyón de aver en kondisyonal | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
numero → | singular | plural | ||||
persona → | primera persona | segunda persona | tresera persona | primera persona | segunda persona | tresera persona |
formas de aver en kondisyonales | yo | tu | el eya |
mozotros mozotras |
vozotros vozotras |
eyos eyas |
avría | avrías | avría | avríamos | avríash | avrían | |
enshemplos con saver (savido) | avría savido | avrías savido | avría savido | avríamos savido | avríash savido | avrían savido |
Istorya | Distribusyon | Lashones | Kondjugasion | Ortografiya | Literatura | Bibliografia |