Kondjugasion de verbos en djudeo-espanyol

Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera

Los verbos son palavras variables ke indikan aksyón, prosezo o estado. En djudeo-espanyol la majoridad de los verbos se kondjugan de forma regolar asigun tres patrones unikos (kondjugasyones o konjugasyones) definidos asigun la vokal temátika:

  1. La primera konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -ar i es dezvelopada de la primera konjugasyón latina de verbos kon infinitivos en -ARE.
  2. La sigunda konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -er i es la evolusyón direkta de la sigunda konjugasyón latina de verbos con infinitivos planos en -ĒRE.
  3. La tresera konjugasyón es formada por verbos kon infinitivos en -ir i es la evolusyón direkta de la kuatrena konjugasyón latina de verbos kon infinitivos en -IRE.


Formas no personalas[trocar | trocar el manadero]

Las formas no personalas son formas del paradigma ke no inkluyen la kategoría de persona, es dezir, en las ke la kategoría de persona no es relevante para su konjugasión ansina ke no toman sujeto (ni implísito ni eksplísito). En djudeo-espanyol se klasifikan estas formas en tres grupos asigún su valor fonksyonal:

  • infinitivos, akoruto tenen un valor nominal kuando fonksyonan aryentro de la orasyón. Los infinitivos tambyén poden apareser komo parte del sintagma verbal. Se rekonosen por las terminasyones -ar, -er, -ir.
  • djerundyos, ke tene valores adverbiales i se uzan en algunas perifrasis verbales, tenen la terminasyón -ndo.
  • partisipyos, ke tenen valores ajektivales i se uzan en tyempos kompozados, fleksyonan komo ajektivos por djénero i número. Sus terminasyones en masculino singular son -ado e -ido.
kondjugasyón regolar de las formas no personalas
-ar -er -ir
infinitivo -ar -er -ir
djerundyo -ando -iendo / -yendo
partisipyo maskulino singular -ado -ido
femenino singular -ada -ida
maskulino plural -ados -idos
femenino plural -adas -idas

Formas personalas[trocar | trocar el manadero]

Las formas personalas del verbo son akeyas ke inkluyen persona gramatikala (primera, sigunda o tresera) i tenen tyempo gramatikal. En djudeo-espanyol todas las formas del paradigma verbal son personalas salvo el infinitivo, el djerundio i el partisipio.

Tyempos semples[trocar | trocar el manadero]

Prezente[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar en prezente semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo indikativo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del prezente semple -ar / -er / -ir -o -ar -as -ar -a -ar -amos -ar -ash /
-áx
-ar -an
-er / -ir -es -er / -ir -e -er -emos -er -esh /
-éx
-er / -ir -en
-ir -imos -ir -ish /
-íx
enshemplos con
ayudar, eskonder i bivir
ayudo, eskondo, bivo ayudas, eskondes, bives ayuda, eskonde, bive ayudamos, eskondemos, bivimos ayudash / ayudáx,
eskondesh / eskondéx,
bivish / bivíx
ayudan, eskonden, biven

Perfekto[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar en perfekto semple (preterito)
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo indikativo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del perfekto semple -ar / -er / -ir -i /
-ar -ates -ar -o /
-ar / -er / -ir -imos -ar -atesh /
-atex
-ar -aron
-er / -ir -ites -er / -ir -io /
-ió /
-yó
-er / -ir -itesh /
-itex
-er / -ir -ieron /
-yeron
enshemplos con
ayudar, eskonder i bivir
ayudi / ayudí,
eskondi / eskondí,
bivi / biví
ayudates, eskondites, bivites ayudo / ayudó,
eskondio / eskond,
bivio / biv
ayudimos, eskondimos, bivimos ayudatesh / ayudátex,
eskonditesh / eskonditex,
bivitesh / bivitex
ayudaron,
eskondieron / eskondyeron,
bivieron / bivyeron

Imperfekto[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar en imperfekto semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo indikativo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del imperfekto semple -ar -ava -ar -avas -ar -ava -ar -avamos /
-ávamos
-ar -avash /
-avax
-ar -avan
-er / -ir -ia /
-ía
-er / -ir -ias /
-ías
-er / -ir -ia /
-ía
-er / -ir -iamos /
-íamos
-er / -ir -iash /
-íax
-er / -ir -ian /
-ían
enshemplos con
ayudar, eskonder i bivir
ayudava,
eskondia / eskondía,
bivia / bivía
ayudavas,
eskondias / eskondías,
bivias / bivías
ayudava,
eskondia / eskondía,
bivia / bivía
ayudavamos / ayudávamos,
eskondiamos / eskondíamos,
biviamos / bivíamos
ayudavash / ayudavax,
eskondiash / eskondíax,
biviash / bivíax
ayudavan,
eskondian / eskondían,
bivian / bivían

Futuro[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar en futuro semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo indikativo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del futuro semple -ar -aré -ar -arás -ar -ará -ar -aremos -ar -arésh -ar -aran
-er -eré -er -erás -er -erá -er -eremos -er -erésh -er -erán
-ir -iré -ir -irás -ir -irá -ir -iremos -ir -irésh -ir -irán
enshemplos con
avlar, komer i bivir
avlaré,
komeré,
biviré
avlarás,
komerás,
bivirás
avlará,
komerá,
bivirá
avlaremos,
komeremos,
biviremos
avlarésh,
komerésh,
bivirésh
avlarán,
komerán,
bivirán

Kondisional[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar en kondisional semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo indikativo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del kondisyonal semple -ar -aría -ar -arías -ar -aría -ar -aríamos -ar -aríash -ar -arían
-er -ería -er -erías -er -ería -er -eríamos -er -eríash -er -erían
-ir -iría -ir -irías -ir -iría -ir -iríamos -ir -iríash -ir -irían
enshemplos con
avlar, komer i bivir
avlaría,
komería,
biviría
avlarías,
komerías,
bivirías
avlaría,
komería,
biviría
avlaríamos,
komeríamos,
biviríamos
avlaríash,
komeríash,
biviríash
avlarían,
komerían,
bivirían

Subjontivo[trocar | trocar el manadero]

kondjugasyón regolar del subjontivo en prezente semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo subjontivo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del subjontivo en prezente semple -ar -e -ar -es -ar -e -ar -emos -ar -ésh -ar -en
-er / -ir -a -er / -ir -ias -er / -ir -a -er / -ir -amos -er / -ir -ásh -er / -ir -an
enshemplos con
ayudar, eskonder i bivir
ayude,
eskonda,
biva
ayudes,
eskondas,
bivas
ayude,
eskonda,
biva
ayudemos,
eskondamos,
bivamos
ayudésh,
eskondash / eskondáx,
bivash / biváx
ayuden,
eskondan,
bivan
kondjugasyón regolar del subjontivo en imperfekto
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
modo subjontivo yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
terminasyones del subjontivo en imperfekto -ar -ara -ar -aras -ar -ara -ar -áramos -ar -arash -ar -aran
-er / -ir -iera /
-yera
-er / -ir -ieras /
-yeras
-er / -ir -iera /
-yera
-er / -ir -iéramos /
-yéramos
-er / -ir -ierash /
-yerash
-er / -ir -ieran /
-yeran
enshemplos con
ayudar, eskonder i bivir
ayudara,
eskondyera,
bivyera
ayudaras,
eskondyeras,
bivyeras
ayudara,
eskondyera,
bivyera
ayudáramos,
eskondyéramos,
bivyéramos
ayud'arash,
eskond
yerash
,
bivyerash
ayudaran,
eskondyeran,
bivyeran

Tyempos kompozados i perifrasis verbalas[trocar | trocar el manadero]

El preterito perfekto o perfekto kompozado se konstruye de forma personal de tener (o menos komunmente aver) en prezente semple kon el partisipyo del verbo primaryo.

kondjugasyón de tener en prezente semple
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
formas de tener en prezente semple yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
tengo tienes / tenes tiene / tene tenemos tenésh tienen / tenen
enshemplos con trokar (trokado) tengo trokado tienes trokado /
tenes trokado
tiene trokado /
tene trokado
tenemos trokado tenésh trokado tienen trokado /
tenen trokado


El pasado kompozado, pasado perfekto o pluskuamperfekto se konstruye de forma personal de aver (o tener) en imperfekto kon el partisipyo del verbo primaryo.

kondjugasyón de aver en imperfekto
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
formas de aver en imperfekto yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
avía avías avía avíamos avíash avían
enshemplos con ver (visto) avía visto avías visto avía visto avíamos visto avíash visto avían visto


El kondisyonal kompozado se konstruye de forma personal de aver (o tener) en kondisyonal kon el partisipyo del verbo primaryo.

kondjugasyón de aver en kondisyonal
numero → singular plural
persona → primera persona segunda persona tresera persona primera persona segunda persona tresera persona
formas de aver en kondisyonales yo tu el
eya
mozotros
mozotras
vozotros
vozotras
eyos
eyas
avría avrías avría avríamos avríash avrían
enshemplos con saver (savido) avría savido avrías savido avría savido avríamos savido avríash savido avrían savido


 
Djudeo-espanyol

Istorya | Distribusyon | Lashones | Kondjugasion | Ortografiya | Literatura | Bibliografia