Toledo

Kale revizar este artikolo
Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera


Ikono de referensias
Ikono de referensias

Este artikolo o seksion nesesita referensias ke apareskan en una puvlikasion soportada.
Puedesh, akresentar o enkomendar al autor prinsipalo en la su hoja de diskusion. Mientres tanto, no kites este avizo.

     
Este artikolo uza la grafia de Aki Yerushalayim para la lingua judeo-espanyola. Mersi muncho por mantener el artikolo uzando este estil.

Toledo
טולדו
Bandyera de Toledo טולדו Escudo de Toledo טולדו
Paiz  Espanya
• Komunita Kastiya-La Mancha
• Vilayet Toledo
• Komarka
Pozision 39°52′00″N 4°02′00″O
• Altura 454 m
• Distansia 71 km a Madrid
Superfisia n/d
Povlasion 77.601 mor. (2006)
• Densidad 334,34 ab./km²
Jentilisio n/d
Alkalde Emiliano García-Page (PSOE)
Pajina web http://www.ayto-toledo.org


Toledo es una sivdad i belediye del vilayet de omonimo, en Espanya; endemas es kapitala de la komunita de Kastiya-La Mancha. Antika mente era yamada Toletum por los romanos i Ṭulayṭulah por los arabos (en arabo طليطلة). El grande numero de djudios en la sivdad en tiempos del Kalifato Omeya de Kordova izo ke la yamaran "La Yerushalayim de Oksidente". En un tiempo atras fue la kapitala del Reyno de Espanya, konkistada por Alfonso VI de Kastilya enel 1085.

Es una de las sivdades mas antikas de Espanya, ay aki una grande oferta kulturala, es en eya el Muzeo Sefaradi, en lo ke denantes fue la Esnoga de Samuel ha Levi, fraguada entre el 1356 i 1357 i afamada komo la Esnoga de El Transito en kastilyano. El muzeo tiene komo funsion jadear el legado de la kultura djudia-espanyola i sefaradi para ke kede integrada komo parte esensiala dela Erensia Istorika Espanyola i dela Umanitad.

El sentro istoriko de la sivdad de Toledo es Erensia kulturala de la Umanidad desde el anyo 1987, las fraguas son de grande konosensia enla arkitektura mudejar i gotika, las murayas kudian un ambiente de antiguedad, mientres vizinansas del su sentro, la sivdad muchigua azia la planadas dela Mancha ande moran muevas famiyas.

Etimolojia[trocar | trocar el manadero]

Antikamente la sivdad fue yamada Toldoth por los sefaradim, ma el nombre mas antiko es Toletum, dito por los romanos, es en la ovra del istoriador romano Tito Livio, asegun la aktuala Toletum se orijinava de Tollitum, ke daria Tollitu, Tollito, Tolleto, Tolledo asta kedar en Toledo, el nombre kastilyano aktualo. El su siknifikado seria "levantado, en alto". El nombre de Ṭulayṭulah fue dado por los arabos (en arabo طليطلة).

Istoria[trocar | trocar el manadero]

El primero afinkamiento ke se konose en la sivdad de Toledo es una serie de kastros, ensima de lo ke demkues se levantó la sivdad seltibérika amurayada, uno de los más emportantes sentros de los karpetanos. Uno de estos primeros afinkamientos se topa en el Serro del Bú (ensima de un serro del lindero izquierdo del río Tajo), del ke se obtuvo numerozos restos en ekscavasiones echas, i ke se pueden mirar en el aktual Museo-Hospital de Santa Cruz, en Toledo.

En el anyo 193 a. C. y tras una gran resistensia, Marco Fulvio Nobilior konkisto la sivdad. Los romanos la levantaron de muevo i la yamaron Toletum, en el vilayet de Carpetania. La sivdad desvelopo una emportante industria del hierro ke yevo a akunyad moneda. La zona ande se asentava la sivdad sufrio un profundo proseso de romanización, komo atestiguan los numerosos restos de kazales romanos, espesialmente en la beira del Tajo.

Jeografia[trocar | trocar el manadero]

La sivdad de Toledo topa ensima de una kolina a la beira del rio Tajo.

El belediye linda al norte kon Olías del Rey i Bargas, al sud topa kon Cobisa, al oeste topa kon Albarral del Tajo i al este kon Arajuez (komunidad otonoma de Madrid). Las sus koordenadas jeografikas son 39°52′00″N 4°02′00″O.

La sivdad se topa afinkada ensima de las kolinas ande el rio Tajo surka las sus aguas. La ekstensión del espandida del belediye es de 232,1 km². La altitud del sentro dela sivdad es de 516Xablón:EsdmXablón:Esds.Xablón:Esdn.Xablón:Esdm.,[1] mientres ke la altitud del belediye varía desde los 429 metros por ensima dela mar en el último tramo en el blediye del río Tajo azta los 697 metros por ensima dela mar en el sud, en la sima de una kolina muncho sirka del Kamino de la Raya.[2] Es la kapitala de la provincia homónima i de la komunita otónoma de Kastiya-La Mancha. Endemas, es considerada sola mente komo una komarka en la división realizada por la Deputasión Provinsiala.[3]

Infraestruktura[trocar | trocar el manadero]

El treno de Toledo.

Transporto[trocar | trocar el manadero]

Toledo konta kon una vasta rede de estradas ke akoplan azia la sivdad medievala i la sivdad mueva, mismamente es aprovechado por la una grande kantidad de linyas de autobusos ke mueven a los moradores, ansina una grande kantidad de turiztos ke aresive la sivdad todo el anyo. Los maales son konektados kon linyas de transporto urbano ke atan kon kazales i sivdades sirkanas.

El tren es otro delos transportes mas mejores de uzo, ya ke konekta a Toledo kon sivdades emportantes dela Espanya komo Madrid, Mérida, Badajoz, Seviya, Kordova, Valensia i Salamanka, ansina kon el Ayroporto internasional de Barajas en Madrid.

Ekonomia[trocar | trocar el manadero]

El turizmo es una de las prinsipales aktividades ekonomikas de la sivdad.

Galeria[trocar | trocar el manadero]

Edukasion[trocar | trocar el manadero]

Campus Toledo, Universita de Sensias Juridikas

Toledo alberga algunas de universidades. La mayorita zon publikas, ma enlos anyos aktualos muchiguo el numero de universidades privadas. La sivdad konto kon la antika Ryal Universita de Toledo, aktiva entre 1520 i 1845. La prensipala institusión universitaria oy endia es la Universita de Castilla-La Mancha, en el su Campus de Toledo, ande se embeza de pregrado i posgrado en sensias naturalas, sensias de hazinura, injenyieria, umanidades i sensias sosialas.

Egziste una Fakultad de Teolojía (Estudio Teolójiko "San Ildefonso") dependiente en la aktualidad de la Universita Egleziastika San Dámaso de Madrid, onde se meldan grados i másteres en Teolojia, Sensias relijiozas, istoria de la Iglezia i Teolojía Fundamentala (entre 1896 i 1931 egzistió en la Universita Pontifisia de Toledo, es ande se embezan estudios o konosensia de Teolojía, Filosofía i Dirito).

Se konsidera sentro de embezo superior la Akademia de Infantería de Toledo, sentro de espesializasión de la Academia Djenerala Militar, por modre del Sentro Universitario de la Defensa, adsKrito a la Universita de Zaragoza para sus titolos siviles.

Endenantes kontó kon una Ryal Academia de Beyas Artes i Istorikas.

Espor[trocar | trocar el manadero]

La Sivdiad de Toledo konta kon klubes profesionales en diferentes disiplinas de konjunto, lo son el fútbol, béisbol i basketbol. Endemas konta kon destakados mansevos en esportes individuales komo el atletismo, el tenis i el jimnasia.

Akodros[trocar | trocar el manadero]

Sivdades ermanas[trocar | trocar el manadero]

La Sivdad de Toledo es ermanada kon las sigientes sivdades:

Ver endemas[trocar | trocar el manadero]

Referensias[trocar | trocar el manadero]

  1. Error en la sita: Etiqueta <ref> no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadas altitud
  2. Error en la sita: Etiqueta <ref> no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadas mapatopoign
  3. Error en la sita: Etiqueta <ref> no válida; no se ha definido el contenido de las referencias llamadas comarca_diputoledo

Atamientos eksternos[trocar | trocar el manadero]

Commons Wikimedia Commons alberga kontenido multimedia sovre Toledo