Inkisizion Espanyola

Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera
     


Este artikolo uza la grafia de Aki Yerushalayim para la lingua judeo-espanyola. Mersi muncho por mantener el artikolo uzando este estil.

Eskudo de la Inkisizion espanyola. A ambos lados de la kruz, la espada apresenta el trato a los erejes i la rama de olivo la paz kon los repentidos. A los lados del eskudo se melda «EXURGE DOMINE ET JUDICA CAUSAM TUAM. PSALM. 73», ke en lingua latina sinyifika Alevantate, o Dio, a kudiar tu kavza Teilim 73 (74).

La Inkisizión espanyola o Djuzgo del Santo Ofisio de la Inkisizion era un buro fondado enel anyo 1478 por los Reyes Katolikos para asegurar ke dingun grupo reformisto tentase trokar la Iglesia Katolika en sus reynos. La Inkisizion Espanyola tiene komo orijin otros buros ke egzistian en la Evropa desde el syeklo XII (ver el artikolo Inkisizion), espesialmente en la fondada en Fransia enel anyo 1184. La Inkisizion Espanyola era kontrolada direktamente por los reyes; no fue amatada fina el anyo 1834, durante el reynado de Elizaveta II.

La Inkisizion, al ser un djuzgo relijiozo, sólo puedia djuzgar a kristyanos, muevos o viejos, ma komo no egzistia en Espanya ni en las sus kolonias libertad relijioza, su pueder yegava a todos los sujetos del rey de Espanya.

Istorya[trocar | trocar el manadero]

Entre el anyo 718 (o 722, dependendo enel kurso) i el anyo 1492 la rekonkista espanyola amato los reynatos de los emiratos musulmanos, eskapando kon el de Granada enel sur de la peninsola Iberika. Por el primer tempo en kaji mil anyadas, la enteritad dela Espanya era kristyana. Sin embarko este paez era reynado por los Reyes Katolikos (Elizaveta i Ferdinand. Elizaveta, reyna de Kastiya, la kuala konformava la mayor parte de la union de las koronas espanyolas eskapada en 1472, keria kitar las povlasyones emportantes de muzulmanes i djudios i azer una Espanya mas "pura".

Enel anyo 1492, unos mezes diskues dela kayida de Granada, los Reyes Katolikos dekretaron el arrondjamiento de los djudios, a pezar de ke munchos se konvirtieron al kristianizmo. Una tresera parte de la povlasion djudia se izo katolika (100.000 perzonas) - unos de kestos mantuvyeron la su fey komo djudios sekretos komo marranos i xuetas en las isolas de Mayorka i Minorka. Los otros, unos 200.000 perzonas, kitaron el payis, la majorita verso Portugal, el kualo krio la su propria inkisizion enel anyo 1497. Otros fueron a Fransia i Afrika del Nord.