Istorya de los djudios en Venezuela

Un artíkolo de la Vikipedya, la ansiklopedya líbera

La istorya de los djudios en Venezuela tuvo su empesijo enel syéklo XVII, kuando se kreye ke grupos chikos de djudíos fueron a bivir a Caracas i Maracaibo. Anke munchos akademikos dizen ke no egziste prova alkuna de la egzistensya de komunitás djudias en Venezuela desde el syéklo XVII, se kreye ke grupos chikos se sefardis arivaron a Tucacas desde Caracas en la anyada de 1693, ma esta komunitá desapareser sin deshar rastro. Afilu por modre de la proksimitá jeográfika entre las isolas olandezas i Venezuela, se konose ke djudios sefardis de la isola de Kurasao azían negosios en las beiras de Venezuela. Dempués de ke espakaron los djudios de Tucacas, la komunitá no se establesió de modo permanente en Venezuela asta el syéklo XIX, kuando Venezuela i Colombia gerreyavan en kontro de Espanya por la su independensia.

Los djudios venezuelanos i la independensia[trocar | trocar el manadero]

Simón Bolívar topó rifujio i ayudo para la su armada en las kazas de djudios de Kurasao. Mordehai Ricardo i los ermanos Ricardo i Abraham Meza dieron ayudo a Bolívar en su guerra de independensia, kriando relasiones de ermandad entre los djudios sefardis de la isola i la mueva repuvlika. Endemás de esto, varios djudios gerreyaron en la armada de Bolívar. Estos lasos entre los djudios de las isolas olandezas i Venezuela fueron muchiguados entre 1819 i 1821, dempués de ke la konstitusiyon de Venezuela iziera libbero el dirito a la relijion. Enel anyo 1820, la primera famiya djudía, la famiya Curiel, arrivó a la sivdad de Coro, afito ke es konsiderado komo el empesijo de la komunitá djudia enel payis; el betahayim djudio de la sivdad egziste desde la anyada de 1832. Malorozamente, 28 anyos dempues, afitos de antisemitizmo izieron ke la komunitá, de 168 personas, tornara a Kurasao. Otras komunitás judias empiesaron a kriarse en Caracas i Puerto Cabello en la anyada de 1840. Enel anyo 1844, los primeros djudios marrokis arrivaron a la sivdad de Barselona i para la anyada de 1875 resivieron lisensia para fraguar un betahayim.

Fin de la sigunda komunitá[trocar | trocar el manadero]

Fina el syéklo XIX, la komunitá djudia venezuelana tenía menester de una kaza de tefilá. La asimilasiyon amostró ser un penserio grande para la komunitá, lo kualo se puede ver en lo ke akontesió kon la komunitá de Coro,la kuala nuka resivió un haham[1], la más grande del payis i la unika kon betahayim i ande se izieron kazamyéntos i milás. Los djudios portugezes i olandezes ke arrivaron al payis desde Kurasao, tenían vida de komunitá, endemás de ke la lingua djudeo-espanyola i la lingua portuguesa son muy paresidas al kastilyano, lo kualo izo kolay la komunikasion entre la komunitá i los venezuelanos. Otro faktor ke dio ayudo a la asimilasiyon es ke aparte de los afitos de Coro de 1855, la sosyeté venezuelana siempre akspetó ke los djudios tuviesen su relijion distinta de la katolika. Estos tres faktores izieron ke fina el syéklo XIX, la komunitá djudia de orijin olandez i portugez no egzistiese mas. Se puedían topar komunitas chikas, de unas 3 o 4 famiyas, en sivdades komo Puerto Cabello, Villa de Cura, Carúpano, Río Chico, Maracaibo, i Barquisimeto, ande los djudios eran merkaderes.

El syéklo XX[trocar | trocar el manadero]

La komunitá judia de Venezuela se dezvelopó kompletamente dempués de la arrivada de los djudios del Nord de Afrika i del Imperio Otomano a empesijos del syéklo XX. Asigún un senso nasional del syéklo XIX, 247 judíos bivían eran sitizenos venezuelanos para 1891. Enel anyo 1907, fue fondada la sosyeté de benefisensya djudia, la kuala trokó el su nombre enel anyo 1919 por Sosyeté Yisraeliana de Venezuela, kon el buto de agrupar a los djudios ke se ankontravan en todo el payis. Antonses se azían las tefilot en kazas en Carcas i otras sivdades komo Los Teques i La Guaira. El número de sitizenos djudíos kresió de 475 en 1917 a 882 para el anyo 1926. Los djudios de la Evropa Sentrala i Oryentala arrivaron desde la anyada de 1930, anke para 1934 Venezuela dechidió poner limitos a la inmigrasiyon djudia, los kualos egzistieron ofisialmente asta la anyada de 1950.

Antes de 1950, la komunidad ya era de unas 6.000 personas, anke ofisialmente se defendía la arrivada de djudios al payis. Kuando el diktador Marcos Pérez Jiménez enel anyo 1958 fue kitado del pueder, más de 1.000 djudíos entraron a Venezuela desde Ayifto, Libanon, Surya, Salonika, la Turkiya i la antika Union Sovyetika. Durante la anyada de 1970, munchos djudios de payises del Kono Sud arrivaron, fuyendo de las diktaduras en Chile, Arjentina i Uruguay, kon lo kualo la komunitá kresió asta mas de 15.000 personas.

La komunitá kresió asta unas 30.000 personas, ma por modre de la krisa ekonomika i afitos antisemitas i anti-yisraelianos echos por djente relasionada kon el partito de govyerno aktual, kaji la mitad endagora bive en Panamá, Miami, Madrid i en Yisrael. Oy endiya, unos 15.400 djudíos biven Venezuela, kaji todos en Caracas. Un 60% de la komunitá es sefardi i el resto es ashkenazi. Todas las kazas de tefilá son ortodoksas.

Referensias[trocar | trocar el manadero]

  1. Aisenberg, Isidoro. La Comunidad Judía de Coro: 1824-1900. Sentro de Estudios Sefardis de Caracas, 1995. ISBN 981-6031-08-3


 
Istorya de los djudios

Chile | Espanya | Estonia | Harbin | Libya | Makedonia | Malasia | Meksiko | Rumania | Selanik | Shanghai | Tunesia | Venezuela